Հայկազունիների նոր թագավորությունը Ք.ա. 7-6 դարերում

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է հաղորդում Մովսես Խորենացին Սկայորդու մասին:

Հայկազունիների ավագ ճյուղի ներկայացուցիչ Սկայորդին իշխանություն է ստեղծում Հայաստանի հարավ-արևմուտքում: Նա այնքան էր ուժեղացել, որ Ք.ա. 681 թվականին առանց վարանելու ապաստան է տալիս Ասորեստանի թշնամիներին:

2. Ո՞վ է Պարույր Հայկազունին:

Պարույր Հայկազունին Սկայորդու որդին էր, ում օրոք հզորանում էր իշխանությունը և սահմանները հասնում են Վանա լճից մինչև Եփրատ ընկած ողջ տարածքը:

3. Ներկայացրեք նրա գործունեությունը:

Պարույր Հայկազունին դաշինք կնքեց Մարաստանի և Բաբելոնիայի հետ` ընդդեմ Ասորեստանի: Ք.ա. 612 թ. դաշնակիցների զորքերը գրավեցին Ասորեստանի մայրաքաղաք Նինվեն: Դրան մասնակցելու համար Պարույր Հայկազունին թագադրվեց Մարաստանի արքայի կողմից և ճանաչվեց Հայաստանի թագավոր:

4. Ի՞նչ անուն է ստացել Հայկազունիների նոր ճյուղը: Ինչու՞:

Պարույրի հաջորդներից նշանավոր դարձավ Երվանդ առաջին Սակավակյացը: Նա կառավարեց Ք.ա. 580-570-ական թթ․։ Նրա անունով Հայկազունիների արքայատոհմի նոր ճյուղը պատմագիտության մեջ կոչվում է Երվանդունի կամ Երվանդական:

5. Նկարագրեք Երվանդ Սակավակյացի գործունեությունը:

Երվանդ Սակավակյացն ուներ 40.000 հետևակ և 8000 հեծյալ զորք: Այն ժամանակներում դա բավական մեծ ուժ էր: Նրա օրոք թագավորության սահմանները հյուսիսում հասնում էին Կուր գետ և Սև ծով, հարավում`Հյուսիսային Միջագետք, իսկ արևմուտքում` Կապադովկիա: Այսպես ձևավորվեց համահայկական երկրորդ թագավորությունը:

6. Ե՞րբ է գահակալել Տիգրան 1 Երվանդյանը: Ինչու՞ նա օգնեց Կյուրոս Մեծին:

Տիգրան 1 Երվանդյանը կառավարեց Ք.ա. 570-525 թթ.: Տիգրան 1-ը աջակցեց պարսից արքա Կյուրոս Մեծին` տապալելու Մարաստանի տերությունը, քանի որ վերջինս արշավել էր Հայաստանի դեմ:

7. Ինչպե՞ս է բնութագրում Հայոց պատմահայրը Տիգրան Երվանդյանին: Ներկայացրեք նրա թագավորության սահմանները:

Մովսես Խորենացին նրան համարում է Հայկից և Արամից հետո ամենաքաջ Հայկազունին: Հույն պատմիչ Քսենոփոնը տեղեկացնում է, որ Տիգրանն աշակերտել էր մի փիլիսոփայի և աչքի էր ընկնում իր իմաստությամբ և տաղանդով:

Արջաորս

ծերպ –  Ճեղք, մի բանի մեջ բացված արանք:

Մտիկ – Գործածվում Է իբրև կրճատված հրամայական՝ Մտիկ արա, մտիկ տուր կապակցությունների՝ նայի՛ր, տե՛ս նշանակությամբ:

Փորսող – Փորի վրա սողացող՝ սողալով, 

Գործնական քերականություն

1. Տրված բառերը խմբավորի՛ր ըստ խոսքի մասերի:

Հող, սղոց, դուր, բուժակ, փայտ, բահ, պտուտակ, վիրավոր, բուժել, գերանդի, աքցան, բժիշկ, փորել, մաքուր, ամրացնել, պտտել, կարել, վիրաբույժ, ցանել, գարնանային, դեղ, սրսկել, շաղ տալ, դեզ, վիրահատել, հարթ, դիզել, վիրակապել, փայլուն, ներկել, սև, սպիտակ, կանաչ, կարմիր:

Գոյական – հող, սղոց, դուր, բուժակ, փայտ, բահ, գերանդի, աքցան, բժիշկ, դեղ, դեզ։

Բայ – փորել, բուժել, ամրացնել, պտտել, կարել, վիրաբույժել, ցանել, սրսկել, շաղ տալ, վիրահատել, դիզել, վիրակապել, ներկել։

ածական – մաքուր, գարնանային, հարթ, փայլուն, սև, սպիտակ, կանաչ, կարմիր։

2. 136.   Ա շարքի ընդգծված բառերն ի՞նչ հարցի են պատասխանում, ի՞նչ են ցույց տալիս, ինչո՞վ են տարբերվում Բ շարքի ընդգծված բառերից:

Ա. Ձայնավոր հնչյուն: –                    Բ. Հնչուն երգ ու ծիծաղ:

Ձիերի դոփյուն: –                              Դողդոջուն ձեռքեր:

Զգեստների շրշյուն: –                       Շրշուն քող:

Դռան բախյուն: –                              Բաբախուն սիրտ:

Ջրվեժի շառաչյուն: –                        Շառաչուն ջրվեժ:

Անձրևի շաչյուն:                              Պաղպաջուն ջրեր:

Վարար ջրերի գոչգոչյուն: –              Ժպտուն աղջիկ:

Ալիքի ճողփյուն: –                            Սիրուն խաղալիք:

Ա շարքի բոլոր բառերը գրվում են յու-ով ու գոյական են։

Բ շարքի բոլոր բառերը գրվում են ու-ով ու ածական են։

3. Կետերը փոխարինի՛ր հնչյուն, թնդյուն, շառաչյուն գոյականներից և հնչուն, թնդուն, շառաչուն ածականներից մեկով:

Իմ մանկության օրերին հորդահոս ու շառաչուն գետ եմ տեսել:

Լեռներում միայն թնդուն արձագանքը մնաց:

Ուշադիր լսում էի քո երգի ամեն մի հնչյունը:

Մանկան հնչուն ծիծաղը վարակեց մեծերին:

Այդ մարտի թնդյունը լսվում էր բավական հեռվում:

Ինձ կանչեց-բերեց մեր գետի շառաչյունը:

Ռացիոնալ թվերով գործողությունների օրենքները։ Փոխադարձաբար հակադարձ ռացիոնալ թվեր

1. Առանց հաշվելու պարզիր, թե ո՞ր արտահայտություններն են իրար հավասար:

ա) −17 + 8/31

բ) 17 − 8/31

գ) −8/31 − 17

դ) 8/31 − 17

2.  21/35 − 12/36 − (−31) արտահայտությունը ներկայացրու գումարի տեսքով: (Հանել, նշանակում է գումարել հակադիրը) 

21\35 + (-12\36) + 31

3. Հաշվիր արտահայտության արժեքը.

-14\23

4. 

ա. 

բ. 

գ.

դ. 

ե. 

զ. 

է. 

5. Օգտվելով գումարման տեղափոխական և զուգորդական օրենքներից՝ հաշվիր առավել հարմար եղանակով.

2

-18\4

6. Հաշվիր (a + b) + c և (c + b) + a արտահայտությունների արժեքները, եթե՝  a = -3 8/9       b = -4 5/12        c = 2 4/15 

-3 8\9 + -4 5\12 + 2 4\15 =-53\12

-4200\1080 + -4770\1080 + 2448\1080 = 6522\1080 = 6 42\1080

7. Հաշվիր a * (b * c ) և c * (b * a) արտահայտությունների արժեքները, եթե՝ a = -2 1/2       b = -5 3/5      c = 3 3/4 

-28\5 15\3 = -70

8. Փոխադարձաբար հակադա՞րձ են հետևյալ ռացիոնալ թվերը.

ա) -1/2 -4/2

բ) 2/-3 3/2

գ) -1/4 -4

դ) -5/6 6/-5

ե) -2 -1/2

զ) -1 1

Լրացուցիչ առաջադրանք

1. Հաշվիր.

1

32\33

39\40

599\630

2. Հաշվիր (a + b) + c և (c + b) + a արտահայտությունների արժեքները, եթե՝  a = 10 17/30      b = -8 9/25      c = -12 11/20

10 17/30 + -8 9/25 = 317\150 + -209\150 = 108\150 + -251\20 = 216\300 + -3765\300 = 3549\300 = 20 249\300

3. Հաշվիր a * (b * c ) և c * (b * a) արտահայտությունների արժեքները, եթե՝ a = 5/9       b = -8 9/25      c = -12 11/20

-8 9/25 x -12 11/20 = -209\5 x -251\4 = 52459\20 x 5\9 = 1457 7\36

4. Նկարում բերված պատկերի յուրաքանչյուր քառակուսու մակերեսը 4 սմ2 է: Որքա՞ն է հաստ սև գծի երկարությունը:

18

5. Կոտորակներից ո՞րն է 2-ից փոքր: 

ա) 19/8   բ) 20/9   գ) 21/10    դ) 22/11   ե) 23/12